Ο μεσόκοπος άνδρας με το καλοσχηματισμένο σουλούπι, που μοιάζει να έχει ξεπηδήσει από κάποια περιοχή του κάμπου της Νάουσας ή της Βέροιας, κοιτάζει στα μάτια τους …παράξενους επισκέπτες του και ψελλίζοντας το όνομα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, συγκινείται. Με το γαλανό του βλέμμα να γυαλίζει αίφνης από τα δάκρυα που προς στιγμήν «εγκλωβίζονται» στις άκρες των ματιών του, ανοίγει τα χέρια του και τους αγκαλιάζει σφιχτά. Ο Νταβλατσό (Davlatso), κάτοικος του Tusyon, ενός ορεινού χωριού περίπου 30-40 δυτικά του Χορόγκ, της πρωτεύουσας της αυτόνομης επαρχίας Γκόρνο Μπανταχσάν του Τατζικιστάν, υποδέχεται με θέρμη τους ταξιδιώτες από τη Θεσσαλονίκη, που βαδίζοντας στα χνάρια του Μακεδόνα στρατηλάτη στην Κεντρική Ασία βρέθηκαν απρόσμενα στο κατώφλι του σπιτιού του.
«Ο Πάολο Κοέλιο στον Αλχημιστή γράφει πως όταν θέλεις κάτι πάρα πολύ, το σύμπαν συνωμοτεί για να τα καταφέρεις. Ακριβώς έτσι ένιωσα κι εγώ, όταν συνάντησα τον Νταβλατσό. Η σπίθα της συγκίνησης, βέβαια, είχε ανάψει χρόνια πριν, όταν πρωτοδιάβασα ένα άρθρο της “ Καθημερινής”, γραμμένο το 2003, με τίτλο “ Οι ξεχασμένοι Έλληνες του Παμίρ”» αφηγείται στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο οικονομολόγος Πάρις Γαβριηλίδης, με το απαράμιλλο πάθος για τα ταξίδια, ο οποίος την άνοιξη του 2023, μαζί με έναν φίλο του, ξεκίνησαν ένα «προσκύνημα», όπως το ονόμασαν, στη Βακτριανή (Αλεξάνδρεια η επί του Ώξου, σήμερα Τερμέζ) και στη Σογδιανή (Αλεξάνδρεια η Εσχάτη, σήμερα Χουτζάντ).
Τριάντα δύο ημέρες, 21.140 χλμ. με αεροπλάνο, αυτοκίνητο και τρένο, τέσσερις χώρες (Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν, Κιργιστάν, Καζακστάν) είναι η «ταυτότητα» του μοναδικού αυτού ταξιδιού σε μέρη όπου, όπως εξηγεί ο κ. Γαβριηλίδης, ο θρύλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου παραμένει ολοζώντανος!
Δυο χρόνια σχεδίαζαν αυτό το ταξίδι, που στην τελική του μορφή περιελάμβανε πόλεις και τοπόσημα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στις εσχατιές της Κεντρικής Ασίας, πόλεις και σταθμούς στον δρόμο του μεταξιού, διάβαση του περίφημου αυτοκινητοδρόμου Μ41 -ευρύτερα γνωστού ως «αυτοκινητόδρομος του Παμίρ», που καλύπτει την ομώνυμη οροσειρά και διασχίζει κυρίως το Τατζικιστάν και το Κιργιστάν, με με μήκος πάνω από 1.200 χλμ- αλλά και μια επίσκεψη στα δύο από τα μεγαλύτερα γκουλάγκ της πρώην Σοβιετικής Ένωσης στο σημερινό Καζακστάν, τα μόνα επισκέψιμα, το Karlag και το Alzir Memorial.
Ακόμη όμως κι αυτός ο φιλόδοξος σχεδιασμός δεν ήταν ικανός να προϊδεάσει τους δύο ταξιδιώτες για όσα έμελλε να δουν και κυρίως για τους ανθρώπους που έμελλε να συναντήσουν, όπως ο Νταβλατσό, ο οποίος τούς άνοιξε το σπίτι του -ένα κλασικό παμιριανό σπίτι που έδειχνε ότι είναι ευκατάστατος, αλλά και την καρδιά του. Με τη βοήθεια του οδηγού – ξεναγού τους Ιμπραχίμ, τούς αφηγήθηκε την ιστορία του παππού του, που προερχόταν από τη φυλή των Καλάς κι εγκατέλειψε πριν από περίπου εκατό χρόνια το βόρειο Πακιστάν για να εγκατασταθεί στο Τατζικιστάν, όπου έχτισε ένα νέο σπιτικό κι έκανε την οικογένειά του. «Μας άνοιξε το σπίτι του και πραγματικά αισθάνομαι ευλογημένος που το έζησα όλο αυτό. Μας έδειξε φωτογραφίες των προγόνων του στις ίδιες βαριές κορνίζες που συναντάς σε πολλά παραδοσιακά ελληνικά σπίτια, μας είπε για τα τρία του παιδιά που ζουν στην Αμερική, μας κέρασε τσάι και δεν ήθελε να φύγουμε. Έλεγε και ξανάλεγε στον ξεναγό μας πως πρέπει να μείνουμε κι άλλο!» εξιστορεί ο κ. Γαβριηλίδης περιγράφοντας την ξεχωριστή αυτή συνάντηση «με τον μακρινό μας “ πατριώτη”», όπως χαρακτηριστικά λέει, στα υψίπεδα του Παμίρ.
Το πιο θερμό σημείο του Ουζμπεκιστάν και ο φιλέλληνας Σεργκέι
Το Τερμέζ, μια πόλη στο νοτιότερο τμήμα του Ουζμπεκιστάν, κοντά στα σύνορα με το Αφγανιστάν είναι το πιο θερμό σημείο της χώρας και πρωτεύουσα της περιφέρειας Σουρχονταρύα. Στην πόλη αυτή, που ταυτίζεται με την τοποθεσία της Αλεξάνδρειας επί του Ώξου, στην τότε Βακτριανή που έχτισε ο Αλέξανδρος το 328 π.Χ. βρίσκεται ένα εκπληκτικό αρχαιολογικό μουσείο με ορισμένα από τα σημαντικότερα εκθέματα της ελληνιστικής τέχνης στην Κεντρική Ασία.
Η αρχαιολογική υπηρεσία της χώρας έχει αναστηλώσει μέρος αρχαίου κτίσματος κι έχει τοποθετήσει την επιγραφή «OKS ALEKSANDRYA» ενώ τον Αύγουστο του ‘19, το υπουργείο Πολιτισμού του Ουζμπεκιστάν δημιούργησε ένα βίντεο αναπαριστώντας την αρχαία πόλη, με τίτλο «Lost Alexandria».
Εκεί, ο κ. Γαβριηλίδης και ο συνοδοιπόρος του σε αυτό το ξεχωριστό ταξίδι γνώρισαν τον Σεργκέι, τον ελληνολάτρη ξεναγό τους, που σχεδόν για δύο ώρες τούς ξεναγούσε σε ό,τι έχει απομείνει ανά τους αιώνες από τη δημιουργία της ώς σήμερα: στο κάστρο της πόλης, στις κατοικίες και στο λιμάνι κάτω στο ποτάμι, στον Ώξο.
«Ο Σεργκέι ήταν ελληνολάτρης, ήξερε πολλά πράγματα για την Ελλάδα και κυρίως για τον Μεγαλέξανδρο. Ήταν χρηματιστής στο επάγγελμα αλλά έκανε ξεναγήσεις στον ελεύθερο χρόνο του. Και τις έκανε καταθέτοντας την ψυχή του!» αναφέρει με έκδηλο ενθουσιασμό ο κ. Γαβριηλίδης.
Θυμάται ακόμη πως κατά τη διάρκεια της συνάντησης κι ενώ ο Σεργκέι «έβγαζε τα σώψυχά του» μιλώντας για την ιστορία της περιοχής, ο ίδιος βρέθηκε να φιλάει το χώμα… «Ο φίλος μου, ο Γαβριήλ, μού λέει: τι κάνεις; Και ο Σεργκέι τού απάντησε: άφησέ τον, ξέρει αυτός»…
Αυτή, μετά τη συνάντηση με τον Νταβλάτσο, ήταν η δεύτερη πιο συγκινητική στιγμή στο ταξίδι, που θα μείνει ανεξίτηλα χαραγμένη στο νου και την ψυχή του κ. Γαβριηλίδη.
Το μουσείο του Χουτζάντ και τα πολύχρωμα ψηφιδωτά για τον Μεγαλέξανδρο
Στο Χουτζάντ,την Αλεξάνδρεια την Εσχάτη, μια από τις παλαιότερες πόλεις της Κεντρικής Ασίας, δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Τατζικιστάν και πρωτεύουσα της βορειότερης επαρχίας της χώρας, του Σουγντ, ο κ. Γαβριηλίδης έμεινε έκθαμβος από το Ιστορικό Μουσείο, μέσα στον ανακατασκευασμένο προμαχώνα του τείχους. Εκεί, ένας ολόκληρος όροφος είναι αφιερωμένος αποκλειστικά στον δημιουργό της αρχαίας αυτής πόλης: στον Αλέξανδρο.
«Επτά σύγχρονα μαρμάρινα ψηφιδωτά, πολύ μεγάλων διαστάσεων, απεικονίζουν τη ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενώ στο πάτωμα της αίθουσας με τα πολύχρωμα μαρμάρινα ψηφιδωτά έχει χαραχθεί η πορεία του από την Πέλλα στις εσχατιές της Ασίας. Στο, δε, κέντρο της ξύλινης εισόδου του μουσείου απεικονίζεται το δωδεκάκτινο αστέρι της Βεργίνας» αναφέρει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κ. Γαβριηλίδης.
Η λίμνη του Αλεξάνδρου, οι θρύλοι της κι ένα αξέχαστο γεύμα
Από το Χουτζάντ, ένας δρόμος υψηλών οδηγικών απαιτήσεων οδηγεί στην Ισκαντέρ Κουλ (λίμνη του Μεγαλέξανδρου), που βρίσκεται στην οροσειρά Φαν και είναι μια εκπάγλου καλλονής παγετώνια λίμνη, σε υψόμετρο 2.200μ.
«Πηγαίνοντας στη λίμνη από το Χουτζάντ και φτάνοντας στη διασταύρωση, είπα στον οδηγό μας, τον Ιμπραχίμ, να σταματήσει για λίγο για να βγάλω μια φωτογραφία την ταμπέλα ώστε να με πιστεύουν οι φίλοι στην Ελλάδα, όταν τους λέω για τη λίμνη του Αλέξανδρου» λέει, με μια δόση χιούμορ, ο κ. Γαβριηλίδης. Θυμάται, μάλιστα, την έκπληξη που ένιωσε όταν έχοντας τραβήξει τις φωτογραφίες που ήθελε και είπε στον οδηγό να συνεχίσουν το ταξίδι τους, εκείνος τον προέτρεψε να μην … βιάζεται. «Μού έδειξε το βουνό απέναντι, που είχε το όνομα του Αλέξανδρου. Μετά μού λέει: “ Ακούς το ποτάμι; Το ποτάμι έχει το όνομα του Αλεξάνδρου. Κι ακούς πιο μακριά που ακούγεται ένα κελάρυσμα από τον καταρράκτη; Και ο καταρράκτης έχει το όνομα του Αλέξανδρου!”»…
Η λίμνη αυτή, που παγώνει έξι μήνες τον χρόνο, είναι «δεμένη» με πολλές δοξασίες και θρύλους, ένας εκ των οποίων θέλει να την επισκέπτονται ζευγάρια που επιθυμούν ν’ αποκτήσουν γονιμότητα.
Λίγο πριν από την επίσκεψη στη λίμνη είχε προηγηθεί ένα γεύμα σε εστιατόριο της περιοχής, όπου εκτός από το παραδοσιακό πλοφ, ένα πιάτο με ρύζι και μοσχάρι, και το αρωματικό πεπόνι, οι δυο ταξιδιώτες από τη Θεσσαλονίκη γεύτηκαν και τη χαρά μιας ακόμα ξεχωριστής συνάντησης. «Αφού τελειώσαμε το γεύμα, ο ξεναγός θέλησε να μας γνωρίσει τον ιδιοκτήτη του εστιατορίου, ο οποίος μόλις συνειδητοποίησε ότι είμαστε από την Ελλάδα και ειδικότερα από την περιοχή της Μακεδονίας, άφησε τη δουλειά του και συγκινημένος δεν μας άφηνε να φύγουμε. Έφερε, μάλιστα, και τον σεφ από την κουζίνα για να τού συστήσει τους Έλληνες που πήγαν κι έφαγαν στο μαγαζί τους» θυμάται ο κ. Γαβριηλίδης, ο οποίος μπορεί να έχει πολλούς μήνες από τότε που επέστρεψε από το ταξίδι αυτό αλλά δεν περνά μέρα που να μην το ανασύρει από τη μνήμη (του μυαλού και της ψυχής…).